Bánh nổ được làm từ gạo nếp tiến vua
Trên các chợ vùng quê đến các cửa hàng, siêu thị sang trọng vào những ngày giáp Tết nguyên đán, chúng ta sẽ bắt gặp những gian hàng trưng bày bánh tết đa sắc màu, trong đó loại bánh nổ là không thể thiếu được.
Tìm hiểu nguồn cội, tôi tìm về thôn Điền Trang xã Nghĩa Trung, huyện Tư Nghĩa (Quảng Ngãi) để xem các chị, các mẹ tất bật chạy đua với thời gian để cho ra những mẻ bánh nổ đậm đà hương vị của mùi gạo nếp ngự Sa Huỳnh để phục vụ thị trường trong những ngày tết.
Chị Nguyễn Thị Lượng (50 tuổi), chủ cơ sở bánh nổ Phong Lượng cho biết: Nghề làm bánh nổ có từ thời ông bà, đến đời tôi là đời thứ 3, cơ sở bánh nổ của tôi làm quanh năm, bình quân mỗi năm cung cấp cho thị trường khoảng 7 tấn bánh nổ. Những ngày giáp tết (từ đầu tháng Chạp), chúng tôi phải “đỏ lửa” liên tục để đủ bánh giao cho khách hàng, mỗi ngày có từ 4 – 5 lao động làm việc cho cơ sở của chị Lượng. Hiện tại thôn Điền Trang có khoảng 20 hộ làm nghề bánh nổ.
Những ngày áp tết nguyên đán, cơ sở bánh nổ của Chị Lượng phải chạy hết công suất mới đủ nguồn hàng cung cấp cho thị trường
Theo những bậc cao niên ở đây cho biết, nghề làm bánh nổ xuất phát từ đời sống của ông cha xưa. Và cái tên gọi “bánh nổ” cũng bắt nguồn từ cách thức làm ra chiếc bánh này là nó rất ồn ào: tiếng nổ tí tách của gạo nếp khi rang trên bếp lửa củi đỏ rực, tiếng vồ đập vào chày của khuôn gỗ làm bánh tạo nên những âm thanh náo nhiệt...
Tuy công thức để làm loại bánh nổ thật đơn giản là chỉ có 3 nguyên liệu: gạo nếp, đường và củ gừng già, nhưng để có được chiếc bánh nổ ngon thì không phải dễ bởi phải qua bàn tay khéo léo của các mẹ từ lúc chọn hạt nếp thơm, được rang trên lửa đều để hạt nếp nổ to như bông hoa, đồng thời công đoạn sên đường cũng là nghệ thuật để tạo ra chiếc bánh có màu trắng hơi ngả vàng của đường với gừng già bào mỏng, bánh có vị cay của gừng và thơm lừng của hạt nếp quyện với nước đường sánh đặc... mang một hương vị rất riêng như tâm tình của người dân Quảng Ngãi.
Theo chị Lượng thì muốn có những mẻ bánh ngon, đạt chất lượng theo yêu cầu của khách hàng thì cơ sở nhà chị chọn mua lọai nếp ngự Sa Huỳnh – một loại gạo nếp thơm đặc trưng của vùng đất Sa Huỳnh (thị xã Đức Phổ) với thổ nhưỡng một bên là núi, một bên là biển tạo nên hương vị đặc trưng của loại gạo nếp ngự trên vùng đất đầy nắng và gió của dãi miền Trung này.
Một ký bánh nổ thành phẩm loại đặc biệt được bán với giá 100.000đồng/kg, loại bánh thường thì chỉ có giá 45.000 đồng/kg. Bánh có giá cao là được làm từ loại nếp đặc biệt như nếp ngự Sa Huỳnh có thương hiệu sản phẩm đạt chuẩn Ocop của địa phương – chị Lượng cho biết thêm.
Bánh thuẫn đậm đà hương vị ngày Tết
Khác với bánh nổ thì bánh thuẫn sẽ có hương vị đặc trưng, thơm ngát của trứng gà và bột được trộn đều hoặc đánh nhuyễn bằng máy xay và cho thêm lượng đường cát trắng vừa đủ để chiếc bánh có vị ngọt nhẹ, cộng với vị béo của mè (vừng) tạo nên hương vị rất riêng của chiếc bánh thuẫn.
Bánh thuẫn có màu vàng mơ săn chắc sau khi được nướng trên than lửa hồng
Để có được chiếc bánh thuẫn thơm ngon, đậm vị và đẹp mắt thì công đoạn đánh bột, pha trứng, đường phải theo tỉ lệ phù hợp, đồng thời muốn tăng hương vị theo thị hiếu của từng khách hàng đã đặt trước thì có thể cho thêm mè (vừng) hoặc nước cốt dừa để hương bánh thơm ngon, béo, ngọt vừa đủ. Bánh được đổ vào những chiếc khuôn bằng đồng (đường kính từ 25 – 35mm, bên trong chia thành nhiều ô) đã được đặt trên bếp than nóng. Trước khi đổ bột vào từng ô nhỏ của khuôn bánh, người thợ phải thoa một lớp dầu mỏng, hoặc phết một xíu bơ để chống dính, sau đó bánh được nướng từ 7 – 10 phút là các chiếc bánh trong từng ô phồng lên, nở ra như những cánh hoa trông thật đẹp. Sau đó đưa ra hong trên than hồng cho khô và đóng gói chờ khách hàng đến mang đi tiêu thụ.
Giá của loại bánh thuẫn không bán trên số ký (cân) mà người dân thường đóng gói thành từng chục, thường thì mỗi túi bánh 20 cái (2 chục) sẽ được bán với giá từ 50 – 60 nghìn đồng; hộp (thẩu) đựng 5 chục bánh sẽ có giá từ 100 – 120 nghìn đồng.
Hướng đến sản phẩm đạt chuẩn Ocop
Bánh thuẫn và bánh nổ đã gắn liền với đời sống tinh thần của người dân Quảng Ngãi, đấy là món ăn không thể thiếu trên mâm cỗ của ngày tết cổ truyền. Bánh nổ tượng trưng cho sức khỏe, sự vui vẻ và tinh thần hân hoan về một năm mới đầy hy vọng. Bánh thuẫn có màu vàng mơ, nở ra như cánh hoa mang thông điệp cho một năm mới đủ đầy, sung túc... Vì thế mà trên bàn thờ gia tiên của người dân Quảng Ngãi luôn có hai loại bánh truyền thống này, nó mang đậm nét văn hóa về cuộc sống và tinh thần của người dân miền trung luôn rắn rỏi trước sự khắc nghiệt của thiên nhiên nhưng luôn nở nụ cười để vươn tới sự ấm no, hạnh phúc...
Ngày nay với cuộc sống hiện đại, nhiều người thường sử dụng các sản phẩm bánh, kẹo công nghiệp, hàng ngoại nhập với kiểu dáng đẹp, sang trọng. Thế nhưng các loại bánh, mứt truyền thống của người dân Quảng Ngãi luôn được khách hàng ở các nơi tìm về để mua và làm quà tặng cho anh em, bạn bè đồng nghiệp. Trong đó món bánh nổ và bánh thuẫn được xem là loại bánh đặc sản của vùng đất này.
Tuy nhiên các loại bánh này đa phần được làm thủ công, chất lượng thì khỏi phải bàn nếu như ai đã từng dùng thì sẽ nhớ mãi và sẽ tìm mua. Nhưng về mẫu mã đôi khi không được đẹp như các sản phẩm công nghiệp. Hiện tại, các làng nghề làm bánh truyền thống đã được các cấp Hội Nông dân phối hợp cùng chính quyền địa phương đến tuyên truyền, vận động và hướng dẫn thủ tục để các hộ liên kết, thành lập nhóm, tổ hợp tác, từng bước nâng cao chất lượng sản phẩm đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm từ khâu chọn nguyên liệu đầu vào để làm bánh là các sản phẩm đạt chuẩn Ocop, sau đó hướng dẫn các hộ gia đình đăng ký nhãn hiệu cho từng loại bánh mà cơ sở mình làm ra.
Như vậy các sản phẩm bánh truyền thống sẽ được nâng cao về chất lượng và giá trị để những người thợ làm bánh yên tâm gắn bó với nghề, để đặc sản bánh nổ, bánh thuẫn của Quảng Ngãi sẽ được vươn xa hơn bằng những mã số khi người tiêu dùng truy suất nguồn gốc trên các sàn giao dịch thương mại điện tử trong tương lai không xa...