Diễn đàn “Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam và Bộ trưởng Bộ Công Thương – Lắng nghe nông dân nói” dự kiến tổ chức ngày 1/10/2025, tại Hà Nội. Đây là một tín hiệu chính sách quan trọng: Lần đầu tiên, hai “điểm tựa” của thị trường nông sản (cơ quan quản lý thương mại và tổ chức đại diện nông dân) cùng thiết lập một không gian đối thoại ba bên với nông dân – hợp tác xã – doanh nghiệp, xoay quanh ba trục chủ đề “Kết nối thị trường – Xây dựng thương hiệu – Thúc đẩy tiêu thụ nông sản” gắn với mục tiêu tăng trưởng hai con số.
Vì sao sự kiện này mang ý nghĩa đặc biệt?
Thứ nhất, chuyển hướng tư duy từ sản xuất sang thị trường. Khi "tư lệnh ngành" Công Thương trực tiếp lắng nghe những điểm nghẽn về thu mua, logistics, thương mại điện tử hay tiêu chuẩn SPS/TBT, chính sách sẽ được thiết kế sát thực tế, giúp giảm vòng luẩn quẩn “được mùa – mất giá”, kéo lợi ích về phía nông dân.
Thứ hai, tháo gỡ nút thắt thể chế theo chuỗi giá trị. Sự phối hợp giữa Bộ Công Thương và Hội Nông dân cho phép xử lý đồng bộ cả ba khâu: đầu vào tiêu chuẩn – khâu trung gian logistics – đầu ra thương hiệu. Thay vì dàn trải, cách tiếp cận theo chuỗi tập trung nguồn lực vào các khâu mang lại giá trị gia tăng lớn nhất như sơ chế, phân loại, bảo quản lạnh, truy xuất nguồn gốc.
Thứ ba, siết chặt kỷ luật thực thi bằng minh bạch dữ liệu. Nếu sau diễn đàn hình thành cơ chế công bố định kỳ về giá, tồn kho, công suất kho lạnh hay cảnh báo SPS/TBT ở cấp vùng, kỳ vọng thị trường sẽ được “neo” chặt hơn. Minh bạch dữ liệu giúp giảm đầu cơ, hạ chi phí giao dịch và tạo niềm tin cho người sản xuất.
Thứ tư, đặt nông dân và hợp tác xã vào đúng vị trí đối tác. Đối thoại trực tiếp mở ra cơ hội để hợp tác xã ký kết hợp đồng chuẩn, tiếp cận tài chính, logistics và nền tảng số. Qua đó, nông dân nâng cao sức mặc cả trước thương lái và nhà mua hàng, chuyển từ “yếu thế” sang “đồng hành bình đẳng” trong chuỗi giá trị.
Từ diễn đàn đến hành động: 6 kỳ vọng then chốt để “thị trường dẫn dắt sản xuất”
Sau diễn đàn, điều thị trường và nông dân chờ đợi không phải là khẩu hiệu mới mà là cơ chế vận hành mới. Dưới đây là 6 kỳ vọng cụ thể, khả thi, có thể đưa ngay vào chương trình hành động của bộ, ngành và địa phương — theo tinh thần “thị trường nói gì, chính sách làm nấy”.
Một là, khung thể chế “thị trường dẫn dắt sản xuất” cho nông sản chủ lực. Hoàn thiện từ quy hoạch tiêu thụ đến chuẩn hóa hợp đồng và tiêu chuẩn chất lượng theo yêu cầu thị trường mục tiêu. Cốt lõi là đưa thông tin cầu – giá – chuẩn SPS/TBT vào trước mùa vụ, để doanh nghiệp và hợp tác xã đặt kế hoạch sản xuất, thay vì chạy theo cung.
Hai là, “Lan can” logistics lạnh cấp vùng cho trái cây, rau củ, thủy sản. Hình thành mạng lưới phân loại – bảo quản – vận chuyển lạnh kết nối chợ đầu mối, cảng/ga và trung tâm phân phối. Mục tiêu là giảm hao hụt sau thu hoạch, kéo chi phí logistics về mức cạnh tranh và nâng tỷ lệ nông sản đi qua chuỗi lạnh ở các vùng trọng điểm.
Ba là, cơ chế liên kết hợp đồng ba bên: doanh nghiệp – hợp tác xã – ngân hàng/bảo hiểm. Thiết kế mẫu hợp đồng chuẩn với điều khoản ổn định đầu ra và công cụ chia sẻ rủi ro giá (tín dụng theo hợp đồng, bảo hiểm giá/đơn rủi ro). Khi rủi ro được “định giá” và phân bổ minh bạch, nông dân yên tâm sản xuất, doanh nghiệp yên tâm thu mua.
Bốn là, bộ tiêu chuẩn truy xuất nguồn gốc số làm “hộ chiếu” thương mại Áp dụng bắt buộc mã số vùng trồng, vùng nuôi và nhật ký điện tử tích hợp QR/GS1, liên thông với hệ thống kiểm dịch – hải quan. Dữ liệu chuẩn hóa giúp đáp ứng yêu cầu SPS/TBT, rút ngắn thông quan và tăng niềm tin của nhà mua hàng quốc tế.
Năm là, chương trình thương mại số xuyên biên giới cho nông sản đạt chuẩn Kết nối Amazon, Alibaba, TikTok Shop… với kho ngoại quan – khai báo điện tử – dịch vụ hoàn tất đơn hàng (fulfillment). Doanh nghiệp nhỏ và hợp tác xã có “đường cao tốc số” đi thẳng đến người mua, giảm phụ thuộc trung gian, gia tăng biên lợi nhuận.
Sáu là, chiến lược thương hiệu địa phương/OCOP gắn chỉ dẫn địa lý và thị trường mục tiêu. Tập trung nguồn lực cho nhóm sản phẩm có lợi thế so sánh rõ rệt, bảo hộ chỉ dẫn địa lý/nhãn tập thể và tối ưu hóa bộ nhận diện – tiêu chuẩn bao bì theo từng kênh (siêu thị, HORECA, thương mại điện tử). Làm sâu, làm đến nơi đến chốn, thay vì dàn trải.